Van Milletvekili Gülderen Varlı, Türkiye’de derinleşen ekonomik kriz, yüksek gıda enflasyonu ve uygulanan yanlış politikaların çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerine vurgu yaparak, özellikle Van gibi sosyoekonomik olarak dezavantajlı illerde çocuk yoksulluğunun vahim boyutlara ulaştığını belirtti. TBMM Başkanlığı'na sunduğu araştırma önergesinde, Van’da çocukların gıda güvensizliği, yetersiz beslenme, eğitim ve barınma gibi temel ihtiyaçlara erişimde yaşadığı sorunların tespiti ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi amacıyla Meclis Araştırması açılmasını talep eden Varlı, TÜİK ve çeşitli kurumların 2024 raporlarına da atıfta bulundu. Van’da yeterli gıdaya ulaşamayan çocuk sayısındaki artışa ve son dönemde sosyal desteklerin kesilmesiyle yaşanan mağduriyetlere dikkat çeken Varlı, ayrıca kayyım uygulamaları nedeniyle kentte çocuklara yönelik projelerin sekteye uğradığını da vurguladı.
GEREKÇE ÖZETİ
Türkiye’de çocuk yoksulluğu, toplumsal eşitsizliklerin en derin şekilde hissedildiği alanlardan biridir. Yaşanan ekonomik kriz ve gıda fiyatlarındaki artış, en çok çocukların sağlıklı ve dengeli beslenmesi ile eğitim ve barınma gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle sosyoekonomik olarak dezavantajlı bölgelerde çocukların temel ihtiyaçlara erişimde ciddi sorunlar yaşadığı bilinen bir gerçektir.
GEREKÇE
TÜİK’in 2024 “Çocuk Sağlığı ve Yoksunluğu” raporuna göre, 15 yaş ve altı çocuğu olan ailelerin; %9’u maddi yetersizliklerden dolayı çocuklarına yeni giysiler alamamakta, %10’u çocuklarının gün içinde taze meyve ve sebze tüketmesini sağlayamamakta, %9’u düzgün iki çift ayakkabı temin edememekte, %23’ü çocuklarına günde en az bir kez et, tavuk ya da balık yedirememekte, %12’si çocuklarına evde oynanabilecek oyuncaklar alamamakta ve %11’i ise çocuklarına evde ders çalışabilecek uygun bir alan sağlayamamaktadır.
Ankara Tabip Odası, TÜİK’in açıkladığı "Çocuk Sağlığı ve Yoksunluğu–2024" raporuna ilişkin açıklamasında, derinleşen çocuk yoksulluğuna dikkat çekerek okullarda en az bir öğün ücretsiz ve sağlıklı yemek verilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Ayrıca, “Yoksulluk bir halk sağlığı sorunudur. Çocuklarda yoksulluk ile hastalıklar arasında doğrudan ilişki vardır. Yetersiz beslenme (malnütrisyon), çocuklarda büyüme geriliğine neden olurken aynı zamanda bağışıklık sistemlerini zayıflatır, hastalık riskini artırır ve iyileşme sürecini zorlaştırır. Halsizlik, bilişsel gerileme, öğrenme güçlüğü, anemi, raşitizm, kas zayıflıkları, diş sorunları, saç dökülmesi, tırnak kırılmaları gibi pek çok sağlık sorunu daha sık görülür.” ifadelerine yer verilmiştir.
OECD’nin 2024 verilerine göre Türkiye, çocuk yoksulluğunun en yüksek olduğu ülkelerden biri konumundadır. Her beş çocuktan biri yeterli beslenemezken, her dört çocuktan biri okula aç gitmektedir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın Sosyal ve Ekonomik Destek (SED) programına ilişkin raporuna göre, bu yardımdan yararlanan çocuk sayısı 2012’de 37 bin 295 iken, 2020’de 129 bine, 2023 sonunda 164 bin 995’e ve 2024’ün ilk 6 ayında ise 171 bin 895’e ulaşmıştır. Aynı yıl, toplamda 252 bin 348 çocuk ailesi yanında desteklenmek amacıyla SED kapsamına alınmıştır.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından 2024’te yapılan bir araştırmada; Türkiye’de çocuk yoksulluğunun arttığı, 0-17 yaş grubundaki 7,03 milyon çocuğun yoksulluk içinde yaşadığı ve bu çocukların 2 milyonunun "derin yoksulluk" içinde olduğu belirtilmiştir. 2017’de %36,8 olan yoksul bebek oranı, 2022’de %41,4’e; aynı dönemde yoksul çocuk oranı ise %40,8’den %43,8’e yükselmiştir.
Türkiye’deki yoksul çocukların %28,4’ü bölge illerinde yaşarken, %13,1’i Urfa ve Diyarbakır’dadır. Yoksul çocukların Mersin’den başlayarak Van ve Hakkari’ye kadar uzanan bölgede yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Bu bölgede ülke nüfusunun %22,3’ü, 0-17 yaş çocuk nüfusunun %29,6’sı ve medyan gelire göre tanımlı yoksul çocukların %48,5’i yaşamaktadır.
Bu veriler, Van gibi gelişmişlik düzeyi Türkiye ortalamasının altında kalan illerde çocuk yoksulluğunun daha ağır yaşandığını göstermektedir. Gıda enflasyonu, iklim krizi, ekonomik gerileme ve yanlış politikalar nedeniyle Van’da çocukların yeterli ve sağlıklı gıdaya erişimi her geçen gün daha da zorlaşmakta, bu da derin yoksulluğun daha da şiddetlenmesine yol açmaktadır. Üreticiyi desteklemek yerine tüketimi teşvik eden ve kaynakları eşitsiz şekilde dağıtan politikalar, Van’da derin çocuk yoksulluğunu tetiklemektedir. Van halkının iradesiyle seçilen belediye eş başkanlarının görevden alınıp yerine kayyım atanmasıyla birlikte, çocuklara yönelik sosyal projeler sekteye uğramış, en son Perperok çocuk kreşinde ihtiyaç sahibi ailelere sağlanan kreş desteğinin sonlandırılmasıyla da çocuklar mağdur edilmiştir.
Milyonlarca çocuğun yoksulluk içinde yaşadığı bu vahim tablo, ulusal ve uluslararası raporlara ve TÜİK verilerine de yansımaktadır. Yoksulluk, yoksunluk, açlık, işçileştirme ve istismarla karşı karşıya bırakılan çocuklar; yeterli gıdaya, eğitime, sağlığa ve adalete erişememektedir. Bu nedenlerle, Van ve çevre illerdeki çocuk yoksulluğunun nedenlerinin araştırılması ve gerekli önlemlerin ivedilikle alınması için Meclis bünyesinde bir Araştırma Komisyonu kurulması elzemdir.
